5.
Guziki
Sprawa guzików jest dosyć skomplikowana choć nie beznadziejna. W
ciągu całej historii istnienia Samodzielnych Kompanii zmieniała
się nie tylko ilość guzików w szustokorze ale i też materiał z
jakiego je robiono. Pamiętajmy jednak cały czas, że poruszamy się
na obszarze domysłów i przypuszczeń historyków, którzy mają
problem z dokładnym datowaniem kiedy dany „model” guzików
obowiązywał. Starając się jednak odtworzyć szustokor mariniaków
musimy dojść do pewnego standardu obowiązującego cały oddział.
Pamiętać jednak trzeba też, że mogły zdarzać się wypadki kiedy
współistniały ze sobą dwa różne modele szustokora jeśli chodzi
o ilość guzików. Mogło to mieć miejsce ponieważ dostawy do
Nowej Francji nie były wystarczające na potrzeby wojsk tam
operujących. I tak Rene Chartrand1
opisuje, że w 1755 r. do oddziałów francuskich w Ameryce
wysłano wyłącznie płaszcze wojskowe doboszy, co u niejednego
żołnierza mogło wywołać dość dziwne reakcje na taką
niespodziankę. Skoro więc
zaopatrzenie kulało to przez analogie można wysnuć wniosek, że
mariniacy nosili szustokory starego i nowego typu, ale to tylko
domysł. Poza tym daje to możliwość bezbolesnej konwersji dla
chcących odtwarzać mariniaków z innych osiemnastowiecznych grup
rekonstruujących francuskie oddziały.
-
Materiał
Wiadomo,
że w początkowym okresie istnienia Samodzielnych Kompani guziki
używane
w żołnierskich mundurach były z cynołowiu
(ang. pewter) zgodnie z królewskim rozporządzeniem z
roku 16862. Powszechne na przełomie XVII/XVIII w. guziki drewniane, rogowe lub z
kości itp. obszywane materiałem stosowane były do cywilnych
ubrań, gdzie materiał można było bogato ozdobić, lub do kocowych
kapot. W żaden sposób guziki takie nie
były stosowane do
szustokora mariniaka, według dzisiejszego stanu wiedzy.
Na początku XVIII w., dokładna
data nie jest znana, guziki zmieniono na żółte mosiężne w
kształcie „grzybka”.
Andrew
Gallup3
pisze że podczas
prac archeologicznych w Forcie
Michilimackinac odkopano 78 sztuk wypukłych guzików
mosiężnych z płaską krawędzią w dwóch rozmiarach, podobne
guziki znaleziono też w Louisburgu. To zdecydowanie sugeruje, że są
to rzeczywiście francuskie guziki wojskowe. Mniejsze
guziki były stosowane do „małych ubrań”4
i konstrukcyjnie podobne były do tych używanych przy
szustokorze ale mniejsze.
Dwa rozmiary tych znalezionych
guzików to ¾ cala te mniejsze i 1 cal te większe do szustokora. W
przeliczeniu jakie proponuje Gallup jest to przedział między 17.0
mm – 19.5 mm dla mniejszych i 23.5 mm – 24.5 mm dla większych.
Oczywiście idealnie by było
posiadać mosiężne guziki ale guziki w kolorze żółtym (złotym)
metalowe bez spłaszczonych
brzegów też będą dobre.
Niektóre źródła podają, że
guziki były miedziane, ale nie wydaje się to prawidłowe5.
Natomiast w French Soldier’s Surtout Coat znajduje się informacja,
ze guziki dla szeregowych mariniaków składały się z mosiężnego
grzybka oraz drewnianej podstawy przyszywanej do munduru. Niestety
nie wiem jak mogłoby to wyglądać. Prawidłowym
więc guzikiem do szustokora powinien być guzik mosiężny z płaskim
brzegiem w wielkości 1 cala, takie guziki trudno jednak znaleźć,
dlatego guziki bez spłaszczonych brzegów też wchodzą w rachubę.
-
Front szustokora czyli body
Nie tylko materiał z jakiego
wykonano guziki się zmieniał ale również, w ciągu całej
historii istnienia mariniaków zmieniała się ilość guzików na
szustokorze. Przyjrzyjmy się
historii tych zmian. Nie wiadomo ile guzików było na froncie
szustokora w początkowym okresie istnienia mariniaków, ale na
początku XVIII w. guziki były na całej długości płaszcza od
góry do dołu i były pogrupowane trójkami. Prawdopodobnie było
ich osiemnaście, w sześciu
grupach po trzy (patrz rys.
po lewej). Dosyć szybko
zmieniono jednak rozstaw guzików, bo już w 1718 r. można zauważyć
na litografii6
szustokory z osiemnastoma guzikami równomiernie przyszytymi od góry
do dołu. Marta
Gutkowska-Rychlewska7
podaje, że od około 1730 r. guziki naszyte w dużej
ilości, miały znaczenie wyłącznie dekoracyjne, zapinane tylko na
wysokości pasa. Wnioskować
można, że moda zapinania guzików tylko do pasa tak się
rozpowszechniła, że ok. 1750 r. zmieniono
ilość guzików na dziewięć sięgających do pasa. Prawdopodobnie
przez jakiś czas funkcjonowały oba typy
szustokora, co mogło być spowodowane brakami w zaopatrzeniu
mariniaków z francuskiej metropolii. Przykładowo na stronie
www.kronoskaf.com opisany
jest płaszcz mundurowy z 1756 r., który ma osiemnaście guzików na
froncie, co wydaje się dziwnym skoro już kilka lat wcześniej
dokonano zmian w ilości guzików w szustokorach mariniaków.
Podsumowując więc stary typ
szustokora do ok. 1750 r., posiadał 18 guzików na froncie od góry
do dołu, a nowy typ po ok. 1750 r., posiadał 9 guzików na froncie
od góry do pasa tylko.
-
Tył szustokora
Jeśli chodzi o te guziki to nie jesteśmy w stanie prześledzić
dokładniej historii w ewolucji ilości guzików, żadne źródła
nie skupiają się na tylnych guzikach szustokora tak bardzo jak na
froncie. Wiadomo na pewno, że z tyłu były guziki na krawędzi
plisu (fałdy) na wysokości pasa, służyły one do podtrzymywania pasa
głównego. Prawdopodobnie tych guzików były trzy na każdym
rozcięciu szustokora, lub tylko dwa na skrajnych plisach. W tej
kwestii nie ma pewności. Przez jakiś czas, ale też nie wiadomo jak
długo, jeden guzik spinał plisy szustokora na dole i jeden był
przy każdej szczelinie plisy w połowie. Poglądowo pokazuje to
poniższy rysunek. Prawdopodobnie spowodowane to było kształtem
wczesnych szustokorów, które posiadały dużą ilość fałd (plis)
wzmacnianych sztywnym płótnem. Usztywnienie to jednak szybko
zlikwidowano. Nie wiadomo co w późniejszej historii stało się z
tymi guzikami, ale wydaje się że skoro zredukowano ilość guzików
na froncie to niewykluczone że i te guziki na plisach zlikwidowano,
a pozostawiono tylko guziki na wysokości pasa. Według wszelkiego
prawdopodobieństwa z tyły pozostawiono dwa guziki na bocznych rozcięciach plisu.
Przykładowy tył z układem opisywanym w tekście
-
Mankiety
Jak podaje Bruce J. Egil na początku XVIII w. mankiety posiadały
po trzy guziki szeroko rozstawione. Litografia z 1718 r. pokazuje
również po trzy guziki na mankietach. Inni wspomniani wcześniej
autorzy podają jednak, że guzików na mankietach było po cztery.
Układ czterech guzików na mankietach odzwierciedla pewne zmiany
jakie przechodził szustokor począwszy od okresu najwcześniejszego.
Jak już wcześniej wspomniano mankiety można było odpiąć i
rozłożyć, czyli guziki spełniały swoją funkcję a nie tylko
były ozdobą.
-
Klapy kieszeni
W pierwszym okresie klapy kieszeni posiadały po trzy guziki,
wspomniana litografia z 1718 r. pokazuje aż pięć guzików na
każdej klapie kieszeni. Dosyć szybko jednak ilość guzików na
klapach kieszeni ustaliła się na poziomie czterech na każdej
klapie.
Litografia z 1718 r.
-
Podsumowanie
Po tych wszystkich rozważaniach warto podsumować ilość
guzików potrzebną do szustokora nowego typu, czyli po 1750 r.
-
Dziewięć guzików na froncie – szt. 9
-
po cztery na mankietach – razem szt. 8
-
po cztery na klapach kieszeni – razem szt. 8
-
dwa guziki z tyłu – szt. 2
Razem daje to nam 27 szt.
Przypisy :
1.Rene
Chartrand : The French Soldier In Colonial America, Museum
Restoration Service 1984
2.Taką
datę podaje Bruce J. Egil w French Marine Uniforms in North
America
3.Andrew
Gallup, Donald F. Shaffer : La Marine. The French Colonial Soldier
in Canada 1745 – 1761, Heritage Books 2008
4.Chodzi
o spodnie typu bryczesy (galoty) i kamizelkę rękawową
5.Tak
podaje strona kronoskaf.com
6.O
istnieniu takiej litografii informuje Gallup w swej książce
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz